Ruda k. Łodzi, w czerwcu 1937.
Z kolekcji Pawła Filipiaka
Biuro Agenturowo – Handlowe NATAWIS powstało już w roku 1916 w Warszawie, jest więc to jedna z najstarszych polskich firm radiotechnicznych.
Nazwa f-my pochodzi od jej założyciela Natana Wiesenberga. W roku 1918 Biuro było dużym dostawcą importowanego sprzętu radiowego dla M.S.Wojsk.
Następnie otrzymuje wyłączne przedstawicielstwa z pierwszorzędnych wytwórni zagranicznymi.
Początkowo prowadzi sprzedaż radioaparatów i akcesoriów oraz warsztat naprawy i instalacji, zatrudnia wtedy 10 pracowników.
W roku 1923 przyjmuje nazwę – Zakłady Radjotechniczne „NATAWIS”. Uruchamia własną wytwórnię przy ul. Puławskiej 36/38 i przystępuje do produkcji akcesoriów
oraz gotowych aparatów radiowych. W roku 29 zatrudnia ok. 100 pracowników a w roku 38 ok. 200 osób. Wartość sprzedaży w roku 34 wynosiła 1 mln zł.
Produkcja f-my jest stale rozwijana, powstają nowe działy produkcji a także przedstawicielstwa w większych miastach kraju. Zakład działa bardzo ekspansywnie, stale uruchamia nowe punkty sprzedaży oraz składy firmowe.
Asortyment jest bardzo szeroki, od szerokiej gamy podstawowych materiałów radiotechnicznych, poprzez podzespoły i elementy po gotowe wyroby – radioaparaty, głośniki, lampy, źródła zasilania itp.
Produkcja własnych odbiorników rozpoczęła się w 1926 roku i była kontynuowana aż do końca. Obejmowała całą gamę aparatów – od detektorowych poprzez proste odbiorniki reakcyjne, skrzynkowe aż do wielolampowych superheterodyn. Produkcja nie charakteryzowała się sezonowością, niektóre modele wyrabiane były przez wiele lat.
Początkowo produkcja stała na miernym poziomie technicznym, później poziom ten wzrósł. Powodowane to było wymogami niebogatej klienteli do której była ona adresowana. Zakłady wykorzystywały głównie krajowe części i materiały. Z tych powodów wyroby NATAWIS-a były stosunkowo tanie.
Oznaczenie wyrobów od pewnego okresu zostało usystematyzowane.
G – oznaczało aparat z wbudowanym głośnikiem, Z – zasilanie prądem zmiennym, B – bateryjne, U – uniwersalne /prądem stałym lub zmiennym/.
I liczba – ilość obwodów, II – ilość lamp podstawowych, III – kolejny model.
Zakłady brały udział w wielu wystawach, targach i pokazach, wydawały także wiele materiałów informacyjnych i reklamowych.
O marce świadczą m.in. wyróżnienia – Złoty Medal na I-szej Ogólnokrajowej Wystawie Radiowej 1926 r. w Warszawie, Medal Brąnzowy na PWK 1929 r. w Poznaniu,
Medal Złoty na Wystawie Muzycznej 1932 r. w Warszawie i Medal Złoty na Wystawie PMiEl. 1936 r. w Warszawie.
Pod koniec lat 1930. z uwagi na swój „niechrześcijański rodowód” zakłady były często szykanowane.
W ostatnim okresie f-ma podjęła produkcję aparatury nagłaśniającej – wzmacniacze, megafony, mikrofony i inne akcesoria, za co otrzymała wyróżnienia m.in. od L.O.O.P. oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej.
D.4
detektorowy, dla stacji miejscowej, na fale krótkie i długie, dla przyszłej wielkiej stacji warszawskiej.
Produkowany od roku 26.
D6
aparat z detektorem kryształkowym, pozwala na odbiór stacyj średniej mocy w promieniu 60 – 70 km., stacyj dużej mocy w promieniu 100 – 120 km., zależnie od warunków miejscowych, do każdej długości fali.
Cena aparatu zł 20-.
D7
aparat z detektorem kryształkowym, pozwala na odbiór stacyj średniej mocy w promieniu 60 – 70 km., stacyj dużej mocy w promieniu 100 – 120 km., zależnie od warunków miejscowych, do każdej długości fali.
Cena aparatu zł 15-.
D 11
detektorowy, jednozakresowy /fale średnie/.
G 10
głośnik
cena – 200 zł
G 14
j.w.
Detekton
odbiornik detektorowy z detektorem stałym, 2 zakresowy
zasilany z sieci prądu zmiennego, ze wzmacniaczem 2 lampowym i z głośnikiem
cena tylko 150 zł
R.2
2-lampowy, Warszawa na głośnik, zagranica na słuchawki.
Produkowany od roku 1926.
A 4 R
lampowy, można odbierać szereg stacji europejskich podczas nadawania Stacji Warszawskiej.
Produkowany od roku 1926.
U.7
lampowy, bezwzględny odbiór wszystkich europejskich stacji podczas pracy warszawskiego nadajnika.
Produkowany od roku 1926.
ZENIT
głośnik umieszczony w eleganckiej skrzynce mahoniowej o estetycznym wyglądzie.
Produkowany od roku 1928.
Z 131
3 + 1 lamp, 1 obwód, 2 zakresy fal, zasilanie z sieci prądu zmiennego
cena – 350 zł (z 4 lampami)
S 131
j.w. zasilanie z sieci prądu stałego
cena – 395 zł
Z 231
3 lampy. 2 obwody, odbiornik na fale długie i krótkie, zasilany z sieci prądu zmiennego
wymiary –
cena –
PR3
3 lamp. odbiornik na fale długie i krótkie, odbiór na głośnik ok. 20 stacyj zagranicznych.
Wymiary – 20 x 15 x 30 cm; waga – 1 kg;
cena – 100 zł.
Produkowany od roku 1929.
EK3
3-lampowy z lampą ekranową, daje na głośnik całą Europę, wyłącza stację miejscową i kosztuje tylko 350 zł.
Produkowany od roku 1929.
EK4
4-lampowy z lampą ekranową, zdumiewająca selektywność, daleki zasięg, 4 zakresy długości fal obejmujące wszystkie stacje od 160 do 2200 m. bez wymiennych cewek, cena 450 zł. (bez akcesoriów i lamp).
Produkowany od roku 1929.
EK5
5-lampowy odbiornik z dwiema lampami ekranowemi, zaopatrzony we wszelkie udoskonalenia jakie stworzyła wiedza radjowa ostatniej doby, całkowicie ekranowy (skrzynka metalowa), posiada 4 zakresy długości fal bez wymiany cewek, stroi się jedną tylko skalą, posiada urządzenie do reprodukcji płyt gramofonowych przez głośnik, idealny odbiornik dla prawdziwych znawców.
Produkowany od roku 1930.
RD 3
3-lampowy odbiornik, dwuzakresowy, odbiera wszystkie ważniejsze stacje europejskie na głośnik, kosztuje tylko 140 zł a komplet – z lampami, baterią, akumulatorem, głośnikiem i materiałem antenowym -320 zł.
Lampy – A425, A425, A409;
wymiary – 31,5 x 21,5 x 18,5 cm
Produkowany od roku 1930.
Cena: do 345 zł.
RK3
jak RD 3
R3a
3-lampowy odbiornik, odbiera prawie wszystkie stacje europejskie na falach 250 – 20000 m., przyczem większość na głośnik, strojenie odbywa się w sposób niezwykle prosty, dzięki czemu osoby nawet najbardziej nieobeznane z radjotechniką nie mają trudności w odszukaniu stacyj zagranicznych.
Cena za komplet z głośnikiem Philipsa zł 600-.
Tenżesam aparat w formie pulpitu komplet zł 520-.
R4
odznacza się dużym zasięgiem i siłą głosu a jednocześnie odbiór jest czysty i nieskażony, od R3a różni się tylko większą siłą głosu.
Model mahoniowy w cenie za komplet z głośnikiem Philipsa zł. 780.-
R4 B
4-lampowy odbiornik popularny, zastosowano w nim układ zapewniający dużą selektywność, silną i czystą audycję, dlatego jest polecenia godny dla wszelkich Kół Młodzieży, Straży Pożarnych, Gmin, Szkół i t.p.
Cena odbiornika w dębowej szkatułce wraz z lampami, akumulatorem, anodą 120 V, anteną, głośnikiem Philipsa, łącznie z instalacją zł. 675.-
GO 6
Symbol postępu!
3-lampowy aparat zasilany bezpośrednio z sieci pr. zm.z głośnikiem wbudowanym, wyłącza miejscową stację!
Stroi się jedną gałką!
Produkowany od roku 1931.
GZ 122
odbiornik luksusowy dwulampowy z trzecią lampą prostowniczą, na sieć prądu zmiennego, wbudowany głośnik magneto-indukcyjny najnowszego typu.
Lampy – 2 +1.
Reakcyjny, jednoobwodowy, 3 zakresowy, skala stacyjna.
Wymiary –
Cena – 200 zł
GZ 123
lampy: 3 szt.;
bateryjny, reakcyjny, jednoobwodowy, dwuzakresowy,
skala stacyjna;
wymiary – 24,5 x 21 x 15 cm
Produkowany w 1934 r.
GZ 132
Lampy – 3 + 1;
reakcyjny, jednoobwodowy, skala dziesiętna, głośnik magneto-indukcyjny,
zasilanie sieciowe
Cena 425 zł
GS 132
Zasilany prądem stałym
GZ 133
Lampy – 3 +1;
reakcyjny, jednoobwodowy,
cena – 325 zł.
Produkowany w 1933 r.
GZ 134
Lampy – E 424, E424, B443, 1802;
reakcyjny, jednoobwodowy, skala stacyjna.
Głośnik magneto-indukcyjny
GZ 135
Lampy – E 424, E424, B443, 1802;
reakcyjny, jednoobwodowy, skala stacyjna.
Głośnik elektro-dynamiczny
GZ 136
Lampy – 3 + 1;
reakcyjny, jednoobwodowy, trzy zakresowy, skala stacyjna;
wymiary –
GZ 137
Lampy – 3 + 1;
reakcyjny, jednoobwodowy, trzy zakresowy, skala stacyjna;
wymiary –
GZ 741
Lampy – AK1, E444, E446, E443H, 506;
superheterodyna, siedem obwodów, trzy zakresy, optyczny wskaźnik dostrojenia.
PICCOLO
Z – lampy: 2 +1
B -lampy: 3
reakcyjny, jednoobwodowy
cena – 175 zł i 180 zł /225 zł – komplet/
produkcja – 1935/36 r.
JUPITER
Lampy – 3 +1;
reakcyjny, trzy zakresowy;
cena – 280 zł.
HEROLD
Z – lampy – 3 + 1
U – lampy – 3 +2
reakcyjny, jednoobwodowy, głośnik dynamiczny;
cena – 275 zł i 330 zł.
Produkcja – 1935/36 r.
IMPERATOR
Z – lampy – 4 +1
U – lampy – 4 + 2
B – lampy – 4.
Super z refleksem, trzy obwody, trzy zakresy, filtry wstęgowe, regulacja selektywności, przełącznik barwy tonu, głośnik dynamiczny, skrzynka orzechowa;
cena – 420 zł; 475 zł i 400 /450 zł za komplet.
Produkcja – 1935/36 r.
ROYAL
Lampy – 5 + 1;
super, siedem obwodów, trzy zakresy, filtry wstęgowe, optyczny wskaźnik dostrojenia, ARW, regulacja barwy tonu, skrzynka orzechowa;
cena –
Produkcja – 1935/36 r.
IMPERATOR 1937
Lampy – 4 + 1;
super z refleksem, trzy obwody, trzy zakresy, filtry wstęgowe, regulacja selektywności przełącznik barwy tonu; głośnik dynamiczny, skrzynka orzechowa
cena –
produkcja – 1936/37 r.
CEZAR
Z – lampy: 4 +1 (AK2, AF3, ABC1, AL4, AZ1)
superheterodyna, 7 obwodów, 3 zakresy, dwa filtry wstęgowe, głośnik dynamiczny,
skrzynka – fornir orzechowy w pięknym stylu Art Deco
cena – 550 zł
produkcja – 1936/37 r.
Reklama Zakładów Radjotechnicznych NATAWIS. Lata 1920.
Reklama NATAWIS. Lata 1920.
Reklama odbiornika Natawis typ EK5. Lata 1930.
Reklama odbiornika Natawis typ GO6. Lata 1930.
Reklama odbiornika Natawis typ EK4. Lata 1930.
Reklama odbiornika Natawis typ EK3. Lata 1930.
Reklama odbiornika Natawis typ RD3, lata 1930.
Reklama aparatury wzmacniającej Natawis, lata 1930.
Fragment odbiornika Natawis, eliminator + lampa radiowa, lata 1930.
Zbiorowe słuchanie transmisji państwowej ku czci marszałka Józefa Piłsudskiego. Głośnik Natawis. Warszawa, Kronika Polskiej Agencji Telegraficznej, 1939 r.