Telefunken radio
Historia zakładów Telefunken
Krajowe Towarzystwo Telefunken Sp. z o.o. powstało w październiku 1933 r. w Warszawie.
Początkowo zakład mieścił się przy ul. Pierackiego 18 oraz na Polnej 76 i zatrudniał 35 osób.
W pierwszym okresie działalności (sezon 1933/34) zmontowano już ok. 1.500 szt. aparatów.
W roku1934 firma zwiększyła zatrudnienie do ok. 140 osób, przeniosła się na ul. Długą 42 /zajmując powierzchnię 500 m 2/, przejęła wtedy całość produkcji od kooperantów. Rok 1935 to przeniesienie się do wynajętego, nowoczesnego budynku przy ul. Rakowieckiej 23 o powierzchni 1.500 m2. Następują tutaj kolejne inwestycje rozbudowujące dział produkcji i montażu, a także sprzedaży aparatów radiowych.
Stały i dynamiczny rozwój firmy sprawia, że już w 1937 roku Towarzystwo nabywa na Pradze, przy ul. Owsianej 14 teren 3.200 m2 wraz z nowoczesnym budynkiem produkcyjnym. Tutaj przeprowadzona została kolejna, szybka rozbudowa i modernizacja zakładu. Powstały duże działy – mechaniczny, elektryczny, akustyczny, stolarnia, lakiernia, laboratorium oraz kontrola techniczna.
Zakład wyposażony został w nowoczesne maszyny i aparaturę. Zatrudnienie w sezonie wynosiło ok. 700 osób.
Personel techniczny został przeszkolony w macierzystych zakładach Telefunken w Berlinie, z licencji których korzystało Krajowe Towarzystwo. Wszystkie typy aparatów opracowywane były tylko dla rynku polskiego i nie występowały w innych zakładach Telefunkena. Odróżniały się też jedną zasadniczą cechą od oryginalnych odbiorników Telefunken.
Znaczna część podzespołów produkowana była wówczas w kraju /ok. 80 % ceny aparatu/.
Na początku 1938 r. firma przekształca się w Krajowe Zakłady Telefunken Spółka Akcyjna.
Prezesem Zarządu był Rene Kuhn – Bubna, natomiast długoletnim dyrektorem technicznym Stefan Goszczyński.
Firma zajmowała się produkcją tylko odbiorników radiowych powszechnego użytku.
Zorganizowała w kraju sieć punktów serwisowych oraz punktów sprzedaży, również w systemie ratalnym.
Prócz aparatów radiowych, sprzedawano także lamp radiowe produkcji Telefunken.
Brała udział w wielu wystawach i imprezach, uzyskując szereg wyróżnień, np. złoty medal na Wystawie Przemysłu Metalowego
i Elektrotechnicznego w Warszawie w 1936 r.
Firma spełniła także obywatelski i patriotyczny obowiązek zakupując w roku 1937 na Fundusz Obrony Narodowej /FON/ samolot RWD 10 i wręczając jego – Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej /LOPP/ .
Telefunken jako pierwsza i jedyna w Polsce firma wprowadziła w roku 1939 do produkcji oraz do sprzedaży „odbiornik popularny” nazywany także „ludowym”, był to typ T31.
Wybuch II wojny światowej położył kres działaniu Krajowych Zakładów Telefunken w Polsce.
Zakłady Telefunken w Warszawie
Zakład przy ul. Owsianej – widok ogólny 1938
Zakład przy ul. Owsianej – II skrzydło. 1938
Odbiorniki Telefunken
Pierwszym odbiornikiem, który w roku 1933 opuścił zakład był model 243 z /układ reakcyjny, 2 obwodowy, 4-ro lampowy, na prąd zmienny, z głośnikiem elektrodynamicznym/.
Rok 34 – styki przełącznika zakresów wykonane z metali szlachetnych, a cewki z żelaznymi /ferrytowymi/ rdzeniami.
Rok 35 – zmiana konstrukcji aparatów, zgodna z ówczesną modą, z układu pionowego na układ poziomy.
Rok 36 – układ superheterodynowy oraz głośnik z szerokowstęgową membraną /typ Telefunken-Nawi/.
Rok 37 – elektronowy wskaźnik dostrojenia tzw. oko magiczne, urządzenie przeciwzanikowe /antyfading/ oraz układ przeciwsobny wzmacniacza mocy.
Rok 38 – nowa seria lamp tzw. czerwona.
Rok 39 – automatyczne strojenie – klawiatura 7- mio pozycyjna.
Każdy odbiornik posiadał głośnik dynamiczny, antenę świetlną, gniazdko dla podłączenia gramofonu i głośnika dodatkowego oraz
w przypadku koniecznym, eliminator stacji lokalnej.
Wszystkie produkowane w Warszawie aparaty posiadały skrzynki drewniane pokrywane okleiną, często ze szlachetnych gatunków drewna np. orzech kaukaski, palisander czy makassar.
Do roku 1939 Zakłady wypuściły 25 modeli odbiorników o różnym sposobie zasilania Produkowano aparaty od prostych i tanich układów do bardzo złożonych i drogich superheterodyn.
Zakłady Telefunken stale dbały o wysoki poziom techniczny swoich wyrobów, o ich solidność wykonania oraz możliwość długiego okresu użytkowania. Szeroka gama oferowanych typów odbiorników, odnawiana całkowicie corocznie mogła zaspokoić gusty różnych grup społeczeństwa. Jednakże ceny wyrobów Telefunken /tak jak i innych solidnych producentów/ były wysokie i stanowiły wysoką barierę dla szerokiego grona radiosłuchaczy
1933/34
243
Z – lampy: 4 + 1 /RENS1294, REN904, REN904, RES374, RGN1064/
2 obwody, 3 zakresy, skala dziesiętna,
pierwszy model aparatu wyprodukowany w kraju;
wymiary –
cena –
JUNIOR
136
Z – lampy: 3 +1 /RENS1294, RENS1284, RENS1374d, RGN564/
1 obwód, 3 zakresy, skala stacyjna;
wymiary –
cena – 350 zł
z – zasilanie prądem zmiennym
s – zasilanie prądem stałym
u – zasilanie uniwersalne /prądem zmiennym lub stałym/
b – zasilanie bateryjne
Uwaga – oba modele były w układzie reakcyjnym, posiadały skrzynki pionowe, głośnik elektrodynamiczny
oraz zasilanie prądem zmiennym.
1934/35
TRYUMF 137
Z – lampy: REN904, REN904, RENS1374d, RGN564;
S – lampy:
1 obwód, 3 zakresy, głośnik elektrodynamiczny
wymiary –
cena – 280/300 zł
LUXOR 236
Z – lampy: RENS1294, RENS1284, RENS1374d, RGN564;
2 obwody, 3 zakresy, głośnik elektrodynamiczny
wymiary –
cena – 396 zł
Uwaga – wszystkie modele były w układzie reakcyjnym, 3 zakresowe, skrzynki – orzech, układ pionowy,
posiadały głośniki elektrodynamiczne oraz skale „stacyjne”.
W sezonie tym wprowadzono – platynowe styki przełącznika zakresów dla minimalizacji szumów własnych
oraz cewki z rdzeniami żelaznymi /ferrytowymi/ zwiększające dobroć układu.
1935/36
SPECJAL 132
Z – lampy: AC2, AC2, RES 64, RGN354;
1 obwód, głośnik dynamiczny;
wymiary – 45 x 24 x 20 cm;
cena – 248 zł
UNIPHON 133
U – lampy: CC 2, CC 2, CL 2, CY 1;
1 obwód, głośnik dynamiczny;
wymiary –
cena – 320 zł
AMBASADOR 241
Z – lampy: AF3, AC2, AC2, RES964, RGN1064;
2 obwody, przełącznik barwy tonu, głośnik elektrodynamiczny;
wymiary – 590 x 30x 280 mm,
cena – 420 zł
Uwaga – wszystkie modele były w układzie reakcyjnym, 3 zakresowe, skrzynki – orzech oraz skale „stacyjne”.
W tym sezonie wprowadzono – układ poziomy odbiornika /głośnik obok chassis a nie jak dotąd ponad chassis/.
TELEFUNKEN – „AMBASADOR”
Odbiornik wieloobwodowy.4-ro lampowy z 5-tą prostowniczą. Na prąd zmienny. Głośnik elektro-dynamiczny Telefunken-Nawi
z paraboliczna membraną o potężnym i naturalnym tonie.
Nowy rodzaj lamp: AF 3 i AC 2 o dużej trwałości i równomiernej pracy. Cewki z żelaznym rdzeniem, zapewniające maksimum selektywności. Automatyczne wyrównywanie czułości, daleki zasięg.
Kontakty platynowe i srebrne, gwarantujące bezszmerowy odbiór.
3 zakresy fal, odbiór stacyj europejskich i zamorskich. Nowoczesna forma skrzynki, ulepszająca akustykę.
Cena wraz z lampami: 420.-.zł
1936/37
Premier
Dz 614 – lampy: AC 2, AC 2, AL 1, AZ 1;
Du 614 – lampy: CC 2, CC 2, CL 2, CY 1;
Db 613- lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
reakcyjny, 1 obwód, skrzynka – orzech;
wymiary –
cena – 270/300/195 zł
Lord
Az 644 – lampy: AK 2, AF 7, AL 1, AZ 1;
super, 4 obwody, skrzynka – orzech kaukaski;
wymiary –
cena – 370 zł
Arystokrata
Bz 655 – lampy: AK 2, AF 7, AB 2, AL 4,AZ 1;
Bu 655 – lampy: CK 2, CF 7, CB 2, CL 4, CY 1;
super, 5 obwodów, regulacja barwy tonu, ARW,
skrzynka – palisander;
wymiary –
cena – 470/510 zł
Magnat
Cz 675- lampy: AK 2, AF 7, ABC 1, AL 4,AZ 1;
super, 7 obwodów, optyczny wskaźnikdostrojenia /linijka świetlna/, regulacja barwy tonu i selektywności, ARW,
skrzynka – makassar;
wymiary – 58 x 31 x 26 cm;
cena – 590 zł
W tym sezoniewprowadzono – układ superheterodynowy odbiornika oraz nowy typ głośnika
z szerokowstęgową membraną – typ Telefunken-Nawi.
TELEFUNKEN – SUPER „MAGNAT”
Melodie z całego świata! 7 obwodów! 5 lamp, wraz z prostowniczą! Specjalna konstrukcja głośnika elektrodynamicznego.
Piękny i do złudzenia naturalny ton.
Nowoczesne lampy: m.in. AK 2 (oktoda), ABC1 (kombinowana duodioda i trioda) oraz lampa końcowa AL 4 o wielkiej sile i wierności odtwarzania dźwięków. Regulacja selektywności i szerokości zakresu dźwięku (wstęgi akustycznej). Wskaźnik optyczny do dokładnego dostrajania. Ciche strojenie. Szeroki zakres samoczynnego wyrównywania fadingów (zaniku fal). Płynna regulacja barwy dźwięku.
3 zakresy fal: krótkie, średnie i długie. Pięknie oświetlona, duża skala z nazwami stacji. Luksusowa skrzynka o nawskroś nowoczesnym kształcie z kosztownego drzewa egzotycznego makassar z okuciami chromowanymi. Superheterodyna, która zachwyci każdego miłośnika muzyki. Na prąd zmienny typ Cz. zł. 590 zł.-.
1937/38
Wiarus
Mb 713 – lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
reakcyjny, 1 obwód,skrzynka – orzech;
wymiary –
cena – 210zł
Fenomen
Mz 744 – lampy: ACH 1, AF 7, RES 164,RGN 354;
Mu 744 – lampy: CK 1, CF 7, CL 4, CY 1;
Mb 713 – lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
super, 4 obwody /1 obwód w wersji – b/, skrzynka – orzech;
wymiary – 54,0 x 29,5 x 22,0 cm;
cena:340/370/240 zł
Symphonic
Sz 755 – lampy: ACH 1, AF 7, AB 2, AL 4, AZ 1;
Su 755 – lampy: CK 1, CF 7, CB 2, CL 4, CY 1;
Sb 744 – lampy: KK 2, KC 1, KC 1, KL 2;
super, 5 obwodów /4 obwody w wersji – b/, regulacja barwy tonu, ARW, skrzynka – orzech;
wymiary – 59,0 x 31,5 x 26,0 cm;
cena: 450/490/330 zł
Stradivari
Wz 776: lampy – ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4,AZ 1;
Wu 776: lampy – CK 1, CF 3, CB 2, C/EM 2, CL 4, CY 1;
super, 7 obwodów, regulacja barwy tonu, ARW,skrzynka – orzech;
wymiary – 63,0 x 33,0 x 27,5 cm;
cena – 580/630 zł
De Luxe
Lz 777 – lampy: ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4,AL 4,
RGN 2004;
super, 7 obwodów, układp/sobny, regul. barwy tonu, ARW,
dwa głośniki, skrzynka – makassar;
wymiary – 68 x 43 x 27,5 cm;
cena – 750 zł
W sezonie tym wprowadzono – elektronowy wskaźnik dostrojenia /okomagiczne/, urządzenie przeciwzanikowe,
układ przeciwsobny wzmacniacza mocy.
TELEFUNKEN SUPER ”DE LUXE”
Luksus techniki. 7 obwodów, 7 lamp. 3 zakresy fal: krótkie, średnie i długie. Głośnik elektrodynamiczny. Stacje 5 kontynentów.
Płynna regulacja selektywności, siły głosu i barwy dźwięku.
Automatyczne wyrównywanie fadingów (zaniku w fal) w szerokim zakresie. Zrównoważony zakres dźwiękowy uzyskany przez stosowanie 2 głośników wzajemnie się dopełniających, 2 lamp głośnikowych (18 W) w układzie przeciwsobnym.
Najnowsza zdobycz techniki! Zawór przeciwinterferencyjny dla 9 kilocykli.
Elektronowy wskaźnik optyczny (magiczne oko). Ruchoma skala zwierciadlana. Olbrzymi zakres regulacji szerokości wstęgi akustycznej we wszystkich filtrach pośredniej częstotliwości. Ton i jego barwa o naturalności brzmienia instrumentu muzycznego.
Koło zamachowe, umożliwiające tak szybkie, jak i powolne przesuwanie wskazówki na skali. Prosta i łatwa obsługa.
Skrzynka o linii łagodnej i wytwornej, posiada wybitne walory akustyczne. Muzyka i mowa mają naturalne, pełne brzmienie.
Typ Lz 777(z lampami ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4, AL 4, RGN 2004) na prąd zmienny zł. 750 -.
1938/39
T4
z – lampy: ACH 1, VF 7, VL 1, VY 1;
u – lampy: CCH 1, CF 7, CL 4, CY 1;
b – lampy: KK 2, KC 1, KC 1, KL 2;
super, 4 obwody, ARW, potrójny ekonomizator prądu,
pobór mocy – 40/30/20 W;
wymiary – 54 x 30 x 22 cm;
cena – 340/370/260 zł
T5
z – lampy: ACH 1, EF 9, EBC 1, EL 3, AZ 1;
u – lampy: CCH 1, EF 9, CBC 1, CL 4, CY 1;
b – lampy: KK 2, KF 4, KBC 1, KC 1, KL 2;
super, 6 obwodów, ARW, regulacja barwy tonu,
dwu stopniowy ekonomizator prądu, pobór mocy – 55/35 W,
/wersja b – automatyczny ekonomizator prądu/;
wymiary – 59,5 x 32,0 x 27,0 cm;
cena – 430/460/370 zł
T6
z – lampy: ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EL 3, AZ 1;
u – lampy: CCH 1, EF 9, CB 2, EFM 1, CL 4, CY 1;
7 obwodów, regulacja barwy tonu i szerokości wstęgi, ARW, optyczny wskaźnik dostrojenia/oko magiczne/;
wymiary –
cena – 560/600 zł
T8
z – lampy: ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EF 6, EL 3, EL 3,
RGN 2004;
7 obwodów, regulacja barwy tonu i szerokości wstęgi, ARW, optyczny wskaźnik dostrojenia/oko magiczne/, przeciwsobny układ mocy, dwa dopełniające się głośniki;
wymiary –
cena – 750 zł
TELEFUNKEN SUPER „T 8” (na prąd zmienny)
Superheterodyna „T 8” jest szczytowym superem sezonu obecnego. Wyposażenie, jakość, ton, forma i najnowsze zdobycze radiotechniki rywalizują ze sobą o lepsze. Najsprawniejsze lampy z każdej serii, dobrane z krańcową pieczołowitością, jak trioda-hexoda ACH 1, lampa najnowszej czerwonej serii EF 9, nowy wskaźnik elektronowy EFM 1. Piękno tonu bez skazy: 2 głośniki Telefunken-Nawi wzajemnie się dopełniające, podwójne zrównoważenie zakresu dźwiękowego, 2 lampy głośnikowe w układzie przeciwsobnym,
18 watowy stopień końcowy. Płynna regulacja siły głosu i barwy dźwięku, przełącznik „Mowa – Muzyka”. Wyjątkowa czułość
i selektywność. Magiczne oko. Kołozamachowe ułatwia szybkie i wolne strojenie. Ruchoma zwierciadlana skala z jarzącymi się nazwami stacyj, podziałką w metrach i kilocyklach.
3 zakresy fal: krótkie, średnie i długie. Wysokowartościowe obwody(żelazne rdzenie).
Olbrzymi zakres automatycznej regulacji przeciwzanikowej, zespół dławików przeciwzakłóceniowych, zawór przeciwinterferencyjny dla 9 kilocykli, gniazdka dla adaptera i dodatkowego głośnika.
Luksusowa skrzynka ze specjalnie dobranego drzewa egzotycznego „makassar” w połączeniu z orzechem kaukaskim z ozdobami
z kompozycji szlachetnych metali.
Cena (z lampami ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EF 6, EL 3, EL 3, RGN 2004) zł. 750.-.
1939/40
T31
z – lampy: EF 6, EL 3, AZ 1;
u – lampy:
b – lampy:
układ reakcyjny, 2 obwody, 2 zakresy, głośnik dynamiczny, eliminator,
ekonomizator zużycia prądu, pobór mocy 35/25 W;
wymiary – 49 x 29,5 x 19,5 cm;
waga – 6,2 kg;
cena – 136/ /115 zł.
T40
z – lampy: 3 + 1;
u – lampy:
b – lampy: 5
super, regulacja barwy tonu, ekonomizator zużycia prądu, zewnętrzna
szklana skala z samoświecącymi się napisami;
wymiary –
cena –
T50
z – lampy: ECH11, EBF11, ECL11, EM11, AZ11;
u – lampy:
super, 6 obwodów, regulacja barwy tonu, oko magiczne, automatyczny
wskaźnik zakresów, ekonomizator zużycia prądu, zewnętrzna szklana
skala z samoświecącymi się napisami, skrzynka z dwubarwnego
drzewa orzechowego z ozdobami metalowymi;
wymiary –
cena –
T60
z – lampy: 5 +1;
u – lampy:
super, regulacja barwy tonu i selektywności, oko magiczne,
ekonomizator zużycia pradu, zewnętrzna czterowstęgowa szklana skala
z samoświecącymi się napisami automatycznie wskazuje odbierany
zakres, koło zamachowe dla szybkiego strojenia, skrzynka
z dwubarwnego drzewa orzechowego z ozdobami metalowymi;
wymiary –
cena –
T80
z – lampy: EF13, ECH11, EBF11, EF11, EL12, EM11, AZ12;
super, 8 obwodów, …
wymiary – 70 x 45 x 47 cm;
TELEFUNKEN ‘T80’. Luksusowy super z klawiaturą.
Wystarczy nacisnąć jeden z przycisków, aby natychmiast usłyszeć odpowiednią stację.
7 przycisków służy do automatycznego odbioru najbardziej ulubionych stacyj, ósmy przycisk do normalnego strojenia skalowego. Doskonały odbiór ogromnej ilości stacyj całego świata ułatwiają następujące urządzenia techniczne: dwustopniowe oko magiczne, zsynchronizowana regulacja wstęgi akustycznej i selektywności, trójstopniowa regulacja przeciwzanikowa, zrównoważenie zakresu dźwiękowego, przełącznik „mowa-muzyka”, koło zamachowe do szybkiego i precyzyjnego nastawienia na stacje. Dwa nowoczesne, specjalnie dobrane głośniki Telefunken, wzajemnie się uzupełniające, oraz silna, 18-watowa lampa końcowa zapewniają dużą siłę odbioru i wprost idealny dźwięk, wykazujący pełnię, głębokość i plastyczność tonów.
Wielowstęgowa skala z samoświecącymi się nazwami stacyj wskazuje automatycznie nastawiony zakres.
’T 80′ to czołowy odbiornik wytwórczości polskiej.
Epilog
Na początku 1940 r. Krajowe Zakłady Telefunken zostały zlikwidowane.
Cały teren wraz z zabudowaniami fabrycznymi został zakupiony przez Adama i Marię Pakulskich.
Przedstawiony poniżej odbiornik typ 143GW-G wyprodukowany został w okresie wojny przez koncern Telefunken.
Litera – G na końcu oznacza właśnie Generalgouvernement – GG (Generalne Gubernatorstwo).
Odbiorcami miała być ludność GG narodowości niemieckiej (m.in. Volksdeutsche), narodowości ukraińskiej oraz góralskiej.
Polakom za posiadanie lub słuchanie radia groziły surowe kary, do kary śmierci włącznie.
Odbiorniki były zaplombowane i posiadały ostrzegawcze napisy.
Radio to nie było przestrajane, posiadało jedynie przełącznik na 3 stacje(Dł. i 2 x Śr.) nastrojone podczas produkcji, nie posiadało agregatu strojeniowego.
Prawdopodobnie były tylko 2 wersje: W (West) oraz O (Ost).
Wersja W: Weichsel (w RP stacja Warszawa I – Raszyn), Krakau (Kraków) i Warschau (Warszawa II – Fort Mokotów).
Wersja O – Weichsel, Krakau i Lemberg (Lwów).
Był to odbiornik superheterodynowy, o zasilaniu uniwersalnym, 3 lampowy: UCH11, UCL11 i UY11, 4-ro obwodowy,
głośnik elektrodynamiczny średnicy 10,5 cm; skrzynka bakelitowa. Wymiary: 245 x 165x 140 mm, waga: 2,5 kg.
Cena ?
Był aparatem wyższej klasy i lepiej wykonanym niż starsze, niemieckie odbiorniki ludowe typu VE i DKE.
* GG – Generalne Gubernatorstwo; to część terytorium II RP latach1939 – 1945 ze stolicą w Krakau (Kraków).
Dziś
