Telefunken radio

Historia zakładów Telefunken

               Krajowe Towarzystwo Telefunken Sp. z o.o. powstało w październiku 1933 r. w Warszawie.
Początkowo zakład mieścił się przy ul. Pierackiego 18 oraz na Polnej 76 i zatrudniał 35 osób.
W pierwszym okresie działalności (sezon 1933/34) zmontowano już ok. 1.500 szt. aparatów.
W roku1934 firma zwiększyła zatrudnienie do ok. 140 osób, przeniosła się na ul. Długą 42 /zajmując powierzchnię 500 m 2/, przejęła wtedy całość produkcji od kooperantów. Rok 1935 to przeniesienie się do wynajętego, nowoczesnego budynku przy ul. Rakowieckiej 23 o powierzchni 1.500 m2. Następują tutaj kolejne inwestycje rozbudowujące dział produkcji i montażu, a także sprzedaży aparatów radiowych.
Stały i dynamiczny rozwój firmy sprawia, że już w 1937 roku Towarzystwo nabywa na Pradze, przy ul. Owsianej 14 teren 3.200 m2  wraz z nowoczesnym budynkiem produkcyjnym. Tutaj przeprowadzona została kolejna, szybka rozbudowa i modernizacja zakładu. Powstały duże działy – mechaniczny, elektryczny, akustyczny, stolarnia, lakiernia, laboratorium oraz kontrola techniczna.
Zakład wyposażony został w nowoczesne maszyny i aparaturę. Zatrudnienie w sezonie wynosiło ok. 700 osób.
Personel techniczny został przeszkolony w macierzystych zakładach Telefunken w Berlinie, z licencji których korzystało Krajowe Towarzystwo. Wszystkie typy aparatów opracowywane były tylko dla rynku polskiego i nie występowały w innych zakładach Telefunkena. Odróżniały się też jedną zasadniczą cechą od oryginalnych odbiorników Telefunken.
Znaczna część podzespołów produkowana była wówczas w kraju /ok. 80 % ceny aparatu/.
         Na początku 1938 r. firma przekształca się w Krajowe Zakłady Telefunken Spółka Akcyjna. 
Prezesem Zarządu był Rene Kuhn – Bubna, natomiast długoletnim dyrektorem technicznym Stefan Goszczyński. 
Firma zajmowała się produkcją tylko odbiorników radiowych powszechnego użytku. 
Zorganizowała w kraju sieć punktów serwisowych oraz punktów sprzedaży, również w systemie ratalnym. 
Prócz aparatów radiowych, sprzedawano także lamp radiowe produkcji Telefunken. 
Brała udział w wielu wystawach i imprezach, uzyskując szereg wyróżnień, np. złoty medal na Wystawie Przemysłu Metalowego
i Elektrotechnicznego w Warszawie w 1936 r. 
Firma spełniła także obywatelski i patriotyczny obowiązek zakupując w roku 1937 na Fundusz Obrony Narodowej /FON/ samolot RWD 10 i wręczając jego – Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej /LOPP/ . 
Telefunken jako pierwsza i jedyna w Polsce firma wprowadziła w roku 1939 do produkcji oraz do sprzedaży „odbiornik popularny” nazywany także „ludowym”, był to typ T31.
Wybuch II wojny światowej położył kres działaniu Krajowych Zakładów Telefunken w Polsce. 

Zakłady Telefunken w Warszawie

Zakład przy ul. Owsianej – widok ogólny 1938

Zakład przy ul. Owsianej – II skrzydło. 1938

Odbiorniki Telefunken

Pierwszym odbiornikiem, który w roku 1933 opuścił  zakład był model 243 z /układ reakcyjny, 2 obwodowy, 4-ro lampowy, na prąd zmienny, z głośnikiem elektrodynamicznym/.
Rok 34 – styki przełącznika zakresów wykonane z metali szlachetnych, a cewki z żelaznymi /ferrytowymi/ rdzeniami.
Rok 35 – zmiana konstrukcji aparatów, zgodna z ówczesną modą, z układu pionowego na układ poziomy.
Rok 36 – układ superheterodynowy oraz głośnik z szerokowstęgową membraną /typ  Telefunken-Nawi/.
Rok 37 – elektronowy wskaźnik dostrojenia tzw. oko magiczne, urządzenie przeciwzanikowe /antyfading/ oraz układ przeciwsobny wzmacniacza mocy.
Rok 38 – nowa seria lamp tzw. czerwona.
Rok 39 – automatyczne strojenie – klawiatura 7- mio pozycyjna.
Każdy odbiornik posiadał głośnik dynamiczny, antenę świetlną, gniazdko dla podłączenia gramofonu i głośnika dodatkowego oraz
w przypadku koniecznym, eliminator stacji lokalnej.
Wszystkie produkowane w Warszawie aparaty posiadały skrzynki drewniane pokrywane okleiną, często ze szlachetnych gatunków drewna np. orzech kaukaski, palisander czy makassar.
Do roku 1939 Zakłady wypuściły 25 modeli odbiorników o różnym sposobie zasilania Produkowano aparaty od prostych i tanich układów do bardzo złożonych i drogich superheterodyn.
            Zakłady Telefunken stale dbały o wysoki poziom techniczny swoich wyrobów, o ich solidność wykonania oraz możliwość długiego okresu użytkowania. Szeroka gama oferowanych typów odbiorników, odnawiana całkowicie corocznie mogła zaspokoić gusty różnych grup społeczeństwa. Jednakże ceny wyrobów Telefunken /tak jak i innych solidnych producentów/ były wysokie i stanowiły wysoką barierę dla szerokiego grona radiosłuchaczy

1933/34

243
Z – lampy: 4 + 1 /RENS1294, REN904, REN904, RES374, RGN1064/
2 obwody, 3 zakresy, skala dziesiętna,
pierwszy model aparatu wyprodukowany w kraju;
wymiary –
cena –

JUNIOR
136
Z – lampy: 3 +1 /RENS1294, RENS1284, RENS1374d, RGN564/
1 obwód, 3 zakresy, skala stacyjna;
wymiary –
cena – 350 zł 

z – zasilanie prądem zmiennym
s – zasilanie prądem stałym
u – zasilanie uniwersalne /prądem zmiennym lub stałym/
b – zasilanie bateryjne
Uwaga – oba modele były w układzie reakcyjnym, posiadały skrzynki pionowe, głośnik elektrodynamiczny
oraz zasilanie prądem zmiennym. 

1934/35

TRYUMF 137
Z – lampy: REN904, REN904, RENS1374d, RGN564;
S – lampy:
1 obwód, 3 zakresy, głośnik elektrodynamiczny
wymiary –
cena – 280/300 zł

LUXOR 236
Z – lampy: RENS1294, RENS1284, RENS1374d, RGN564;
2 obwody, 3 zakresy, głośnik elektrodynamiczny
wymiary –
cena – 396 zł

Uwaga – wszystkie modele były w układzie reakcyjnym, 3 zakresowe, skrzynki – orzech, układ pionowy,
                 posiadały głośniki elektrodynamiczne oraz skale „stacyjne”.
W sezonie tym wprowadzono – platynowe styki przełącznika zakresów dla minimalizacji szumów własnych
oraz cewki z rdzeniami żelaznymi /ferrytowymi/ zwiększające dobroć układu.

1935/36

SPECJAL 132
Z – lampy: AC2, AC2, RES 64, RGN354;
1 obwód, głośnik dynamiczny;
wymiary – 45 x 24 x 20 cm;
cena – 248 zł

UNIPHON 133
U – lampy: CC 2, CC 2, CL 2, CY 1;
1 obwód, głośnik dynamiczny;
wymiary –
cena – 320 zł

AMBASADOR 241
Z – lampy: AF3, AC2, AC2, RES964, RGN1064;
2 obwody, przełącznik barwy tonu, głośnik elektrodynamiczny;
wymiary – 590 x 30x 280 mm,
cena – 420 zł

Uwaga – wszystkie modele były w układzie reakcyjnym, 3 zakresowe, skrzynki – orzech oraz skale „stacyjne”.
W tym sezonie wprowadzono – układ poziomy odbiornika /głośnik obok chassis a nie jak dotąd ponad chassis/.

TELEFUNKEN – „AMBASADOR”
Odbiornik wieloobwodowy.4-ro lampowy z 5-tą prostowniczą. Na prąd zmienny. Głośnik elektro-dynamiczny Telefunken-Nawi
z paraboliczna membraną o potężnym i naturalnym tonie.

Nowy rodzaj lamp: AF 3 i AC 2 o dużej trwałości i równomiernej pracy. Cewki z żelaznym rdzeniem, zapewniające maksimum selektywności. Automatyczne wyrównywanie czułości, daleki zasięg.
Kontakty platynowe i srebrne, gwarantujące bezszmerowy odbiór.
3 zakresy fal, odbiór stacyj europejskich i zamorskich. Nowoczesna forma skrzynki, ulepszająca akustykę.
Cena wraz z lampami: 420.-.zł

1936/37

Premier
Dz 614 – lampy: AC 2, AC 2, AL 1, AZ 1;
Du 614 – lampy: CC 2, CC 2, CL 2, CY 1;
Db 613- lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
reakcyjny, 1 obwód, skrzynka – orzech;
wymiary –
cena – 270/300/195 zł

Lord
Az 644 – lampy: AK 2, AF 7, AL 1, AZ 1;
super, 4 obwody, skrzynka – orzech kaukaski;
wymiary –
cena – 370 zł

Arystokrata
Bz 655 – lampy: AK 2, AF 7, AB 2, AL 4,AZ 1;
Bu 655 – lampy: CK 2, CF 7, CB 2, CL 4, CY 1;
super, 5 obwodów, regulacja barwy tonu, ARW,
skrzynka – palisander;
wymiary –
cena – 470/510 zł

Magnat
Cz 675- lampy: AK 2, AF 7, ABC 1, AL 4,AZ 1;
super, 7 obwodów, optyczny wskaźnikdostrojenia /linijka świetlna/, regulacja barwy tonu i selektywności, ARW,
skrzynka – makassar;
wymiary – 58 x 31 x 26 cm;
cena – 590 zł

W tym sezoniewprowadzono – układ superheterodynowy odbiornika oraz nowy typ głośnika
z szerokowstęgową membraną – typ Telefunken-Nawi.

TELEFUNKEN – SUPER „MAGNAT”
Melodie z całego świata! 7 obwodów! 5 lamp, wraz z prostowniczą! Specjalna konstrukcja głośnika elektrodynamicznego.
Piękny i do złudzenia naturalny ton.

Nowoczesne lampy: m.in. AK 2 (oktoda), ABC1 (kombinowana duodioda i trioda) oraz lampa końcowa AL 4 o wielkiej sile i wierności odtwarzania dźwięków. Regulacja selektywności i szerokości zakresu dźwięku (wstęgi akustycznej). Wskaźnik optyczny do dokładnego dostrajania. Ciche strojenie. Szeroki zakres samoczynnego wyrównywania fadingów (zaniku fal). Płynna regulacja barwy dźwięku.
3 zakresy fal: krótkie, średnie i długie. Pięknie oświetlona, duża skala z nazwami stacji. Luksusowa skrzynka o nawskroś nowoczesnym kształcie z kosztownego drzewa egzotycznego makassar z okuciami chromowanymi. Superheterodyna, która zachwyci każdego miłośnika muzyki. Na prąd zmienny typ Cz. zł. 590 zł.-.

1937/38

Wiarus
Mb 713 – lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
reakcyjny, 1 obwód,skrzynka – orzech;
wymiary –
cena – 210zł

Fenomen
Mz 744 – lampy: ACH 1, AF 7, RES 164,RGN 354;
Mu 744 – lampy: CK 1, CF 7, CL 4, CY 1;
Mb 713 – lampy: KC 1, KC 1, KL 2;
super, 4 obwody /1 obwód w wersji – b/, skrzynka – orzech;
wymiary – 54,0 x 29,5 x 22,0 cm;
cena:340/370/240 zł

Symphonic
Sz 755 – lampy: ACH 1, AF 7, AB 2, AL 4, AZ 1;
Su 755 – lampy: CK 1, CF 7, CB 2, CL 4, CY 1;
Sb 744 – lampy: KK 2, KC 1, KC 1, KL 2;
super, 5 obwodów /4 obwody w wersji – b/, regulacja barwy tonu, ARW, skrzynka – orzech;
wymiary – 59,0 x 31,5 x 26,0 cm;
cena: 450/490/330 zł

Stradivari
Wz 776: lampy – ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4,AZ 1;
Wu 776: lampy – CK 1, CF 3, CB 2, C/EM 2, CL 4, CY 1;
super, 7 obwodów, regulacja barwy tonu, ARW,skrzynka – orzech;
wymiary – 63,0 x 33,0 x 27,5 cm;
cena – 580/630 zł

De Luxe
Lz 777 – lampy: ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4,AL 4,
RGN 2004;
super, 7 obwodów, układp/sobny, regul. barwy tonu, ARW,
dwa głośniki, skrzynka – makassar;
wymiary – 68 x 43 x 27,5 cm;
cena – 750 zł

W sezonie tym wprowadzono – elektronowy wskaźnik dostrojenia /okomagiczne/, urządzenie przeciwzanikowe,
układ przeciwsobny wzmacniacza mocy.

TELEFUNKEN SUPER ”DE LUXE”
Luksus techniki. 7 obwodów, 7 lamp. 3 zakresy fal:  krótkie, średnie i długie. Głośnik elektrodynamiczny. Stacje 5 kontynentów.
Płynna regulacja selektywności, siły głosu i barwy dźwięku.

Automatyczne wyrównywanie fadingów (zaniku w fal) w szerokim zakresie. Zrównoważony zakres dźwiękowy uzyskany przez stosowanie 2 głośników wzajemnie się dopełniających, 2 lamp głośnikowych (18 W) w układzie przeciwsobnym.
Najnowsza zdobycz techniki! Zawór przeciwinterferencyjny dla 9 kilocykli.

Elektronowy wskaźnik optyczny (magiczne oko). Ruchoma skala zwierciadlana. Olbrzymi zakres regulacji szerokości wstęgi akustycznej we wszystkich filtrach pośredniej częstotliwości. Ton i jego barwa o naturalności brzmienia instrumentu muzycznego.
Koło zamachowe, umożliwiające tak szybkie, 
jak i powolne przesuwanie wskazówki na skali. Prosta i łatwa obsługa.
Skrzynka o linii łagodnej i wytwornej, posiada wybitne walory akustyczne. Muzyka i mowa mają naturalne, pełne brzmienie.

Typ Lz 777(z lampami ACH 1, AF 3, AB 2, AM 2, AL 4, AL 4, RGN 2004) na prąd zmienny zł. 750 -.  

1938/39

T4
z – lampy: ACH 1, VF 7, VL 1, VY 1;
u – lampy: CCH 1, CF 7, CL 4, CY 1;
b – lampy: KK 2, KC 1, KC 1, KL 2;
super, 4 obwody, ARW, potrójny ekonomizator prądu,
pobór mocy – 40/30/20 W;
wymiary – 54 x 30 x 22 cm;
cena – 340/370/260 zł

T5
z – lampy: ACH 1, EF 9, EBC 1, EL 3, AZ 1;
u – lampy: CCH 1, EF 9, CBC 1, CL 4, CY 1;
b – lampy: KK 2, KF 4, KBC 1, KC 1, KL 2;
super, 6 obwodów, ARW, regulacja barwy tonu,
dwu stopniowy ekonomizator prądu, pobór mocy – 55/35 W,
/wersja b – automatyczny ekonomizator prądu/;
wymiary – 59,5 x 32,0 x 27,0 cm;
cena – 430/460/370 zł

T6
z – lampy: ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EL 3, AZ 1;
u – lampy: CCH 1, EF 9, CB 2, EFM 1, CL 4, CY 1;
7 obwodów, regulacja barwy tonu i szerokości wstęgi, ARW, optyczny wskaźnik dostrojenia/oko magiczne/;
wymiary –
cena – 560/600 zł

T8
z – lampy: ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EF 6, EL 3, EL 3,
RGN 2004;
7 obwodów, regulacja barwy tonu i szerokości wstęgi, ARW, optyczny wskaźnik dostrojenia/oko magiczne/, przeciwsobny układ mocy, dwa dopełniające się głośniki;
wymiary –
cena – 750 zł

TELEFUNKEN SUPER „T 8” (na prąd zmienny)
Superheterodyna „T 8” jest szczytowym superem sezonu obecnego. Wyposażenie, jakość, ton, forma i najnowsze zdobycze radiotechniki rywalizują ze sobą o lepsze. Najsprawniejsze lampy z każdej serii, dobrane z krańcową pieczołowitością, jak trioda-hexoda ACH 1, lampa najnowszej czerwonej serii EF 9, nowy wskaźnik elektronowy EFM 1. Piękno tonu bez skazy: 2 głośniki Telefunken-Nawi wzajemnie się dopełniające, podwójne zrównoważenie zakresu dźwiękowego, 2 lampy głośnikowe w układzie przeciwsobnym,
18 watowy stopień końcowy. Płynna regulacja siły głosu i barwy dźwięku, przełącznik „Mowa – Muzyka”. Wyjątkowa czułość
i selektywność. Magiczne oko. Kołozamachowe ułatwia szybkie i wolne strojenie. Ruchoma zwierciadlana skala z jarzącymi się nazwami stacyj, podziałką w metrach i kilocyklach.

3 zakresy fal: krótkie, średnie i długie. Wysokowartościowe obwody(żelazne rdzenie).
Olbrzymi zakres automatycznej regulacji przeciwzanikowej, zespół dławików przeciwzakłóceniowych, zawór przeciwinterferencyjny dla 9 kilocykli, gniazdka dla adaptera i dodatkowego głośnika.
Luksusowa skrzynka ze specjalnie dobranego drzewa egzotycznego „makassar” w połączeniu z orzechem kaukaskim z ozdobami
 z kompozycji szlachetnych metali.

Cena (z lampami ACH 1, EF 9, EB 2, EFM 1, EF 6, EL 3, EL 3, RGN 2004) zł. 750.-.

1939/40

T31 
z – lampy: EF 6, EL 3, AZ 1;
u – lampy:
b – lampy:
układ reakcyjny, 2 obwody, 2 zakresy, głośnik dynamiczny, eliminator,
ekonomizator zużycia prądu, pobór mocy 35/25 W;
wymiary – 49 x 29,5 x 19,5 cm;
waga – 6,2 kg;
cena – 136/ /115 zł.

T40
z – lampy: 3 + 1;
u – lampy:
b – lampy: 5
super, regulacja barwy tonu, ekonomizator zużycia prądu, zewnętrzna
szklana skala z samoświecącymi się napisami;
wymiary –
cena –

T50
z – lampy: ECH11, EBF11, ECL11, EM11, AZ11;
u – lampy:
super, 6 obwodów, regulacja barwy tonu, oko magiczne, automatyczny
wskaźnik zakresów, ekonomizator zużycia prądu, zewnętrzna szklana
skala z samoświecącymi się napisami, skrzynka z dwubarwnego
drzewa orzechowego z ozdobami metalowymi;
wymiary –
cena –

T60
z – lampy: 5 +1;
u – lampy:
super, regulacja barwy tonu i selektywności, oko magiczne,
ekonomizator zużycia pradu, zewnętrzna czterowstęgowa szklana skala
z samoświecącymi się napisami automatycznie wskazuje odbierany
zakres, koło zamachowe dla szybkiego strojenia, skrzynka
z dwubarwnego drzewa orzechowego z ozdobami metalowymi;
wymiary –
cena –

T80
z – lampy: EF13, ECH11, EBF11, EF11, EL12, EM11, AZ12;
super, 8 obwodów, …
wymiary – 70 x 45 x 47 cm;

TELEFUNKEN ‘T80’. Luksusowy super z klawiaturą.
Wystarczy nacisnąć jeden z przycisków, aby natychmiast usłyszeć odpowiednią stację.
7 przycisków służy do automatycznego odbioru najbardziej ulubionych stacyj, ósmy przycisk do normalnego strojenia skalowego. Doskonały odbiór ogromnej ilości stacyj całego świata ułatwiają następujące urządzenia techniczne: dwustopniowe oko magiczne, zsynchronizowana regulacja wstęgi akustycznej i selektywności, trójstopniowa regulacja przeciwzanikowa, zrównoważenie zakresu dźwiękowego, przełącznik „mowa-muzyka”, koło zamachowe do szybkiego i precyzyjnego nastawienia na stacje. Dwa nowoczesne, specjalnie dobrane głośniki Telefunken, wzajemnie się uzupełniające, oraz silna, 18-watowa lampa końcowa zapewniają dużą siłę odbioru i wprost idealny dźwięk, wykazujący pełnię, głębokość i plastyczność tonów.
Wielowstęgowa skala z samoświecącymi się nazwami stacyj wskazuje automatycznie nastawiony zakres.
’T 80′ to czołowy odbiornik wytwórczości polskiej.

Epilog

Na początku 1940 r. Krajowe Zakłady Telefunken zostały zlikwidowane.
Cały teren wraz z zabudowaniami fabrycznymi został zakupiony przez Adama i Marię Pakulskich.

Przedstawiony poniżej odbiornik typ 143GW-G wyprodukowany został w okresie wojny przez koncern Telefunken.
Litera – G na końcu oznacza właśnie Generalgouvernement – GG (GeneralneGubernatorstwo).
Odbiorcami miała być ludność GG narodowości niemieckiej (m.in. Volksdeutsche), narodowości ukraińskiej oraz góralskiej.
Polakom za posiadanie lub słuchanie radia groziły surowe kary, do kary śmierci włącznie.
Odbiorniki były zaplombowane i posiadały ostrzegawcze napisy.
Radio to nie było przestrajane, posiadało jedynie przełącznik na 3 stacje(Dł. i 2 x Śr.) nastrojone podczas produkcji, nie posiadało agregatu strojeniowego.
Prawdopodobnie były tylko 2 wersje: W (West) oraz O (Ost).
Wersja W: Weichsel (w RP stacja Warszawa I – Raszyn), Krakau (Kraków) i Warschau (Warszawa II – Fort Mokotów).
Wersja O – Weichsel, Krakau i Lemberg (Lwów).
Był to odbiornik superheterodynowy, o zasilaniu uniwersalnym, 3 lampowy:UCH11, UCL11 i UY11, 4-ro obwodowy,
głośnik elektrodynamiczny średnicy 10,5 cm; skrzynka bakelitowa. Wymiary: 245 x 165x 140 mm, waga: 2,5 kg. Cena ?
Był aparatem wyższej klasy i lepiej wykonanym niż starsze, niemieckie odbiorniki ludowe typu VE i DKE.

* GG – Generalne Gubernatorstwo; to część terytorium II RP latach1939 – 1945 ze stolicą w Krakau (Krak

Dziś