Stacja Toruń

Polskie Radio Toruń. 1938

Stacja radiowa na ul. Podgórskiej 12

        Rozgłośnia Pomorska Polskiego Radia w Toruniu została oficjalnie uruchomiona 15 stycznia 1935 roku. 
Budowa stacji nadawczej rozpoczęła się 1 marca 1934 r. a ukończona została już po dziewięciu miesiącach – 4 grudnia, kiedy to podjęto próbną emisję. W tak krótkim czasie wybudowano budynek stacji, maszt antenowy oraz zamontowano nadajnik radiowy wraz z aparaturą elektroakustyczną. Normalną pracę antenową stacja rozpoczęła 15 grudnia 1934 roku na fali 304,3 m; z mocą 24 kW.  
Powstała wówczas najsilniejsza po Warszawie stacja PR. Była też pierwszą z serii stacji całkowicie zaprojektowanych i wykonanych przez Wydział Budowy PR. 
Koszt budowy obiektu wynosił ok. 480.000 zł, w tym budynek stacji – 124.000 zł, maszt antenowy – 102.000 zł, nadajnik radiowy – 210.000 zł i urządzenia elektroakustyczne – 34.000 zł. Udział części importowanych był minimalny i wynosił tylko ok. 6.000 USD. 
Antenę stanowił, zastosowany po raz pierwszy w kraju, pojedynczy maszt promieniujący – stojący na izolatorze, dipol 0,53 λ. Stalowy maszt z odciągami był iglicą /dwa połączone ostrosłupy/ o wysokości aż 143 m. Później na iglicy dołożono „parasol” aby uzyskać większą falę przyziemną, a tym samym dobry odbiór w strefie bliskiej. 
Budynek, przy ul. Podgórskiej 12, posadowiony został na prawym, wysokim brzegu Wisły. Górował nad lewobrzeżną okolicą miasta i był zewsząd doskonale widoczny: z okien pociągu linii Warszawa – Gdańsk, z pokładu statku wiślanego, czy też z murów starej warowni krzyżackiej. Modernistyczny, nieszablonowo zaprojektowany, piętrowy budynek stacji przy ul. Podgórskiej, tworzył, wraz z masztem, architektonicznie skomponowaną całość o wyjątkowych walorach estetycznych. Mieściło się w nim także początkowo studio radiowe, przeniesione w 1939 r. do centrum miasta, na plac Św. Katarzyny 4. 
W styczniu 1937 roku powstało studio w Bydgoszczy, w gmachu Teatru Miejskiego. Następne studio powstało w Gdyni, w Dowództwie Floty na Oksywiu, przeniesione w styczniu 1939 r. do gmachu Komisariatu Rządu. Jeszcze w styczniu 1939 r. rozgłośnia otrzymała wyposażony wóz teletransmisyjny.

Reportaż morski z Gdyni, lata 1930.

Program ramowy stacji toruńskiej, 1939 r.

Nadajnik oraz stół kontrolny radiostacji

Ogólnopolska Wystawa Radiowa w Bydgoszczy. 1937

Niewielka rozgłośnia zatrudniała ok. 30 pracowników etatowych i realizowała średnio ok. 2,5 godziny dziennie własnego programu lokalnego. Audycje rozgłośni, w dużej części poświęcone tematyce morskiej, adresowane były głównie do mieszkańców Pomorza. Ważnym zadaniem było utrzymanie przeciwwagi dla niemieckiej propagandy przez silną stację Królewiec (Königsberg) nadającej z Heilsbergu (Lidzbark Warmiński).
Dyrektorem rozgłośni był Stanisław Nowakowski, w maju 1938 r. przeniesiony do Łodzi, a następnie Bohdan Pawłowicz oddelegowany z Łodzi. Kierownikami działów byli kolejno: technicznego – Anatol Lewicki (od 1937 Karol Miłobędzki), administracyjnego – Stefan Krasowski i programowego – Antoni Makarski. W wydziale programowym były referaty: literacki – Tadeusz Markowski, muzyczny – prof. Jerzy Stefan i propagandowy, a od 1937 także aktualności.  Referat sportowy to – Czesław Nowicki, ogólny – Józef Wysocki, spikerzy to – Maryla Ziembińska, Bolesław Busiakiewicz i Stanisław Milski.
Stacja zapowiadała swoje programy jako „Rozgłośnia Pomorska”.

      Agresja niemiecka spowodowała, że stacja Toruń zamilkła już pierwszego września 1939 r. Niemcy, w grudniu, uruchomili nadajnik Sender Thorn, przez który, na fali stacji toruńskiej, transmitowali program gdańskiej stacji –  Reichssender Danzing-Westpreusen oznaczany jako Danzig I . Wyposażenie trzech studiów wywieźli do Gdańska (?). Interesującym epizodem jest praca w rozgłośni,
w okresie listopad 1944 – styczeń 1945, estońskich radiowców. Nadawali oni, przez stację w Heilsbergu, własny program do kraju będącego już pod okupacja radziecką. Szczegółowo i interesująco opisał to Krzysztof Sagan na portalu RadioPolska/Radiowe adresy. 
W roku 1945 cofający się Niemcy wysadzili toruńską stację nadawczą w powietrze. Zniszczony został budynek stacyjny wraz nadajnikiem oraz maszt antenowy.

Budynek Rozgłośni Pomorskiej w Bydgoszczy przy ul. 1 maja w 1945 r.

Po wyzwoleniu Bydgoszcz została siedzibą Rozgłośni Pomorskiej, która początkowo mieściła się w budynku willowym przy
ul. 1 Maja 50. Jeszcze wiosną 1945 rozpoczęto nadawanie programów poprzez sieć głośników ulicznych. Następnie, 1 lipca, uruchomiono na okres przejściowy, małą stację nadawczą o mocy 500 W, na dotychczasowej fali stacji toruńskiej. Nowa stacja  po odbudowie oraz koniecznym remoncie, rozpoczęła ponownie pracę 26 października 1947 roku. Stacja pracowała znowu z mocą 24 kW, na poprzedniej fali 304,3 m (986 kHz).
W latach 50-tych nastąpił okres pracy stacji PR w sieciach synchronizowanych. Uruchomiono wówczas m.in. sieć pomorską, gdzie na wspólnej fali 1.304 kHz pracowały stacje – Toruń, Gdańsk i Szczecin. Od początku lat 60-tych audycje rozgłośni pomorskiej
z Bydgoszczy były emitowane już tylko przez stację poznańską, pracującą na fali 407 m. Wyposażona ona była w dwa nadajniki
150 kW oraz 200 metrowy maszt antenowy.
Historyczna już stacja nadawcza Polskiego Radia w Toruniu przestała istnieć w eterze na początku lat 60-tych. Maszt radiowy został rozebrany, a stary polski nadajnik zdemontowano i przekazano do Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu.